FITIR sadakası ,diğer deyimiyle fitre …

Her Ramazan’da bu konuyla ilgili bir çok sorunun muhatabı oluruz .

Halk arasında da sıkça konuşulan , ve dini hayatımızın vazgeçilmez bir öneme haiz olan mali ibadetlerindendir fitre .

 

Hassasiyet sahibi olanlar yanında, bilinçsiz bir şekilde bu görevi ifa eden ve maalesef aslında az bir meblağ olmasına rağmen hile -i şeriyYe dediğimiz yollarla bu ibadetini yanlış yapanlar ve dolasıyla sorumluluktan kurtulamayanlar var .

Bugünkü yazımızda  fitır  sadakası ile alakalı bilmemiz gerekenleri bir daha hatırlamak babından bu yazıyı kaleme aldık .

Kaynaklarımız Diyanetin fetvalarının yer aldığı internet sitesinde bütün kaynakları tarayarak ,yine DİYANET Yayınlarından DİNİ Kavramlar Sözlüğü ve DİYANET İSLAM İLMİHALİ ve  gayet tabii ki KUR’AN MEALLERİ .

Biz bilgimizi tazeledik ,hiç bir şey bilmiyormuşcasına yeniden araştırdık,kaleme aldık,yazıya döktük ki ,hep beraber şu mübarek Ramazan gününde ilimle meşgul olmanın sevabına nail olabilelim .

Okuyalım mı şimdi beraberce :

Soru :Fitre nedir?

Halk diliyle FİTRE diye anılan SADAKA –İ FITIR ,nefislerimizin zekatıdır .BAŞ ZEKATI ,BEDEN ZEKATI diye de anılır .

Dini bir terim olarak açıklarsak ,Ramazan’a kavuşup oruç tutabilmenin ve sağlıkla bayrama ulaşanın şükür niyetiyle verdiği sadakaya denir . Yoksulların ihtiyaçlarını gidermeye ve onların da bayram sevincine katılmalarına bir yardımdır.

Soru :Ramazan BAYRAMI’nın diğer adı nedir ?

Ramazan Bayramı’nın diğer adı halk arasında söylendiği gibi ŞEKER BAYRAMI değildir .FITIR BAYRAMI’dır .Bu bayramda fıtır sadakası ile fidye ve zekatlarla fakir Müslümanların bayrama katılmaları sağlanır .

Soru :Sadaka-ı fıtırın hükmü nedir ?

Sadaka –ı Fıtır VACİP hükmünde bir ibadettir .

Soru :Sadaka-ı Fıtır ne zaman Ne zaman meşru kılınmıştır ?

Ramazan orucunun farz kılındığı hicretin 2. yılı Şaban ayında, zekâttan önce meşru kılınmıştır.

Soru:Fıtır sadakası vermek için oruç tutmak şart mıdır?

Herhangi bir sebeble oruç tutmayanlarında fıtır sadakasını vermeleri vaciptir .

Soru :Kimler sadaka –ı  fıtırdan sorumludur ?

• Müslüman olan ( Peygamberimiz( sav), köle-hür, büyük-küçük, kadın-erkek her müslümana fitrenin gerektiğini ifade etmiştir (Ebû Dâvûd, Zekât, 20).9

• Dinen zengin olan , temel ihtiyaçlarının yanı sıra bayram günü ve gecesine yetecek kadar azığa sahip zengin-fakir her müslüman fitre ile yükümlüdür (Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, I, 594).

• Ramazan bayramına kavuşan

Her kişi fıtır sadakasından sorumludur .

Soru :Sadaka-ı fıtır vermek için,zekatta olduğu gibi nisap miktarı  malın üzerinden bir yıl geçmesi gerekli midir ?

Fıtır sadakasından sorumlu olmak için malın üzerinden bir yıl geçme zorunluluğu yoktur .

Soru :Fıtır sadakasını vermek için ergenlik ergenlik çağına çağına girmiş olmak veya akıllı olmak gibi şartlar gerekli midir ?

Fıtır sadakasını vermek için ergenlik ergenlik çağına girmek gerekmiyor

Kişi kendisinin ve ergenlik çağına ulaşmamış çocuklarının fitresini vermekle yükümlüdür (Kâsânî, Bedâî’, II, 70).

Akil olmayan kişilerin de velilerinin onun adına fıtır sadakası vermesi gerekir.

Soru:Ramazan Bayramından hemen önce doğan çoçukların fitresi verilir mi ?

Bayramdan önce doğan bebeklerin de fitrelerini velisi vermekle yükümlüdür .

SORU : Kişinin ana-babası, büyük çocukları, karısı, kardeşleri için  FİTRE verme zorunluluk ve sorumluluğu var mıdır ?

Kişinin ana-babası, büyük çocukları, karısı, kardeşleri ve diğer yakınları için fitre ödeme zorunluluğu yoktur. (Kâsânî, Bedâî’, II, 70, 72). Fakat vekâletleri olmadığı hâlde bu kişiler için fitre  verebilir .

Soru :Fıtır sadakası ne zaman vacip olur ?

Fıtır sadakasının vacip olma zamanı Ramazan bayramının birinci günüdür .Bayramdan önce de verilebilir. Hatta bu daha faziletlidir. Bununla birlikte, bayram günü veya daha sonra da verilebilir. Ancak, bayram namazından önce verilmesi müstehap kabul edilmiştir.

SORU :Günümüzde fıtır sadakası nasıl belirlenir ?

Günümüzde fıtır sadakası miktarının belirlenmesinde, kişinin bir günlük (iki öğün) normal gıda ihtiyacını karşılayacak miktar ölçü alınır .

Yani bir kimse kendi karnını iki öğün  kaç paraya doyuruyorsa o bedeli vermelidir .

Diyanetin belirlediği bedel en aşağı bedeldir .Kişi zenginse bu bedeli kendine göre ayarlamalıdır .Çok zengin birinin bu bedel üzerinden fitre vermesi uygun değildir .

Mesela çok zengin bir işadamı bugünkü fitre bedeli olan 23 tl üzerinden verilecek fitre ile bu borcu yerine getirmiş olmaz .

Soru:Kimlere fitre verilmez

• dinen zengin sayılanlara,

•  usûlüne (anne, baba, dedeler ve nineler),

• fürûuna (çocuk ve torunlar) ve eşine fıtır sadakası veremez.

Soru :fitreler tek kişiye mi verilir ?

 Fitreler bir fakire verilebileceği gibi, bir fakire birden fazla fitre verilebilir . (Merğînânî, el-Hidâye, II, 224).

Soru :Bir  fitre birden fazla kişiye bölüştürülerek verilir mi ?

Bir kişiye verilen fitre  miktarı  bir fitreden az olmamalıdır.

Soru :Fıtır sadakası ne zaman verilmelidir ?

Şâfiî mezhebinde fitreyi, meşru bir mazeret bulunmadıkça bayramın birinci gününün gün batımından sonraya bırakmak haramdır. Fitreyi Ramazan’ın ilk günlerinde vermek de caizdir (Nevevî, el-Mecmû’, VI, 128).

Hanefilere göre bayram namazından önce verilmelidir .

ŞAFİİ ,MALİK VE HANBELİLERE göre Ramazan’ın son günü güneşin batımından önce verilmelidir .

Soru:Fitre bayramdan sonra ödenmemişse ne olur ?

İlk fırsatta ödenmesi grerekir .

Soru :Sevgili Peygamberimiz (sav) zamanında fıtır sadakasını arpa ,buğday ,kuru üzüm ,hurma gibi yiyeceklerden verildiğini öğreniyoruz .Bugün de bu uygulama mı yapılmalıdır ?Bunun esprisi nedir ?

Bu uygulama , o zaman için en yaygın olan yiyeceklerin fitre olarak verilmesi uygulamasıdır .Bugün için bu uygulamanın yerine, bir kişinin kendi normal bir günlük,sabah akşam yiyecek tutarı fitre bedeli olarak verilir .Fakirin menfaatini gözetmek esastıtr

Soru :Fitre alıp verirken;” ben sana vereyim ,sen bana ver !”gibi bir mantıkla hareket edenlerin yaptığı uygulama doğru mudur ?

Önemli olan fitrenin layıkı ile verilmesidir .Fitre alan kişi fitre veremeyecek durumda olmalıdır .

Kendi fitre verebilen zaten fitre alamaz .Bu uygulama yanlıştır . Böyle bir durumda borç ödenmemiş olur .

Soru :Fitrenin verilmesinde amaç ,hikmet nedir ?

Büyük bir çoğunluğun fitre ibadetine muhatap olması ,toplumdaki fakirlerin hiç olmazsa bayramda yüzlerinin gülebilmesi ,bayram sevincine iştirak etmeleri hedeftir .

Toplumda herkes ,fitresini ,zekatını ,sadakasını tam olarak verse ,fakir kimse kalmaz .

Lakin  maddi ibadetlerde herkes duyarlı davranmayınca zengin ve fakir arasında büyük uçurumlar oluşuyor . Bunun önüne geçmenin tek yolu insanlardaki dini bilincin ayakta tutulması ve maddi ibadetlerin ,infakın öneminin kavratılması ve uygulanmasıyla mümkündür .

 Soru :Kimlere fıtır sadakası verilir :

·        Bakılmasıyla yükümlü olunmayan kimselere

·        Yoksul Müslümanlara;geliri giderini karşılayamayanlara

·        Tevbe suresinde belitilen zekatın verileceği kimselere fıtır sadakası verilir .

Tevbe suresi 60 .ayette rabbimiz  buyurur ki :

“Sadakalar (zekâtlar), Allah’tan bir farz olarak ancak ;

fakirler,

 düşkünler,

zekât toplayan memurlar,

 kalpleri İslâm’a ısındırılacak olanlarla(müellefe –i kulub )

 (özgürlüğüne kavuşturulacak) köleler,

borçlular,

 Allah yolunda cihad edenler

ve yolda kalmış yolcular içindir. Allah, hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.”

Soru :Kurum ve kuruluşlara ,camilere fitre verilir mi ?

Verilmez  .çünkü zekat ,fitre ,fidye fakirlerin hakkıdır.

Kurum ve kıuruluşlara yapılacak yardımlar ayrı bir kategoride verilir .Bu sadaka-i cariyedir .

(Fıtır sadakasının geçerlilik şartlarından biri de temliktir. Temlik eşya üzerindeki mülkiyet hakkını veya malî bir hakkı başkasına devretmeyi ifade eder. Cami, okul, köprü, yol vb. yerlere temlik söz konusu olmayacağından fıtır sadakası verilemez. (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, III, 291, 325).

Soru :Fitreler Uzaktaki akarabaya mı, yakındakilere mi  verilmelidir ?

Fitre verilirken ,yakındaki fakirlere ve uzakta olsalar da yakın akrabayı gözetmek maksadıyla yakın akrabaya da fitre verilir

Fitreyi verirken iyi ahlak sahibi  kişileri de gözetmek gerekir .Aldığı parayı harama kullanan birini tercihtense , gerçekten fakir bir mümine yardım daha iyidir .

Soru :Yurt dışında yaşayanlar fitresini nasıl verir ?

Ülke ve bölgelere göre geçim standartları farklı olduğundan, sadaka-i fıtır mükellefi, kendi bulunduğu yere göre tespit edilen miktarda sadaka-i fıtır vermelidir (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, III, 319-322).

Ancak sürekli olarak yurt dışında yaşadığı halde sadaka-i fıtrın ödeneceği zaman Türkiye’de bulunan kimse, Türkiye’nin şartlarına göre sadaka-i fıtrını verir.

Bir hadis-i şerifle yazımızı noktalayalım

* Abdullah İbn Ömer’den şöyle dediği nakledilmiştir: “Hz. Peygamber fitrenin, insanlar Bayram Namazı’na çıkmadan önce verilmesini emretmiştir” (Şevkânî, Neylü’l-Evtâr, IV, 183.)

Yazımızı noktalyalım dedik ama noktalar aslında hiçbitmez .Her daim alka takılan bir sorubir sorun vardır .

Bizler maalasef insan olarak özellikle maddi ibadetleri yaparken bazı insani ,ahlaki kuralları unutuveriyoruz . yaptığımız ibadetin en üst dereceden sevap kazandırmasını istiyoruz ama yaptığımız hatalar dolayısıyla maalesef .

Hemen bir başka yazıyla ,yaptığımız yanlışlara şöyle bir bakalım .

Hayırlı Ramazanlar

Hayırlı Cumalar

SERAP UYSAL